حجامت یا بادکش به عنوان یکی از روش­‌های متداول و پر کاربرد در طب سنتی برای بسیاری از افراد واژه­‌های آشنایی محسوب می­‌شوند؛ اما فصد معمولا روش کمتر شناخته شده‌­ای است و غالب افراد آشنایی کاملی با این روش درمانی ندارند. در طب سنتی و ایرانی، از حجامت و فصد به عنوان روش­‌های پیشگیری و درمانی­ یاد می­شود که با خروج خون از بدن همراه هستند. با این حال، این دو روش تفاوت­هایی دارند که در ادامه مقاله توضیح داده خواهد شد. اگر تا کنون با این روش­‌ها آشنا نشده‌­­اید و اطلاعات کمی درباره‌­ی آن­‌ها دارید و یا طرفدار طب سنتی هستید و همواره از خود می­پرسید که کدام روش برای شما بهتر بوده و با فواید بیشتری همراه است؛ تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

حجامت چیست و چگونه انجام می­ شود؟

حجامت به دو دسته کلی حجامت خشک و حجامت تر تقسیم می‌­شود. در حجامت خشک تنها با استفاده از بادکش، یک فشار منفی در سطح پوست در نواحی مختلف بدن ایجاد می­‌گردد. حال، اگر عامل ایجاد کننده­‌ی فشار منفی پمپ مکنده یا قدرت مکش دمی باشد، حجامت خشک سرد خواهد بود. در مقابل، اگر از شعله برای ایجاد فشار منفی استفاده شود، حجامت خشک گرم است. در حجامت تر، به دنبال ایجاد فشار منفی، خون و مایعات در زیر سطح پوست جمع شده و با ایجاد برش سطحی و خراش‌­های پوستی، التهاب و احتقان با استفاده مجدد از بادکش خارج می‌­شود. این روش، حجامت عام نیز نامیده می­‌شود؛ که شایع­‌ترین محل انجام آن در پشت و بین دو کتف است. هنگام حجامت تر، خون مویرگی از نواحی سطحی بدن مانند پوست و مویرگ درون عضلات خارج می­‌شود؛ که خون رقیق در نظر گرفته شده و باعث ایجاد تعادل در عضو مورد نظر می­‌شود.

فواید حجامت چیست؟

حال که با انواع و شیوه‌­ی انجام حجامت آشنا شدیم، خالی از لطف نیست که اساس علمی فواید حجامت و کاربردهای آن را در پیشگیری و درمان بیماری­‌ها مرور کنیم. حجامت خون را از عوامل بیماری زا، مانند فاکتور روماتوئید، اکسیدان‌­ها و کمپلکس­‌های ایمنی پاک می­‌کند. از طرفی، حجامت در کنار تحریک سیستم‌­های ضد درد در بدن و ترشح موادی مثل اندورفین و انکفالین، آستانه تحمل درد را نیز افزایش خواهد داد. حجامت نه تنها منجر به تحریک سیستم ایمنی شده؛ بلکه فعالیت و تعداد گلبول­‌های سفید خون را افزایش داده و عملکرد آن­‌ها را بهبود می­‌بخشد. همچنین، واسطه­‌های التهابی و فاکتور­های موثر بر پاسخ ایمنی با حجامت افزایش یافته و عملکرد سیستم لنفاوی در نتیجه‌­ی فشار منفی ایجاد شده در گره­‌های لنفاوی، بهتر خواهد شد. در بررسی­‌های علمی، حجامت با کاهش درد بیماری‌­های عضلانی - اسکلتی؛ مانند درد کمر، گردن، شانه، زانو، پوکی استخوان، التهاب مفاصل و سندرم تونل کارپال همراه بوده است. همچنین، درد حاصل از فیبرومیالژیا (یک بیماری مزمن و طولانی مدت که با درد و حساسیت عضلات بدن در کنار خستگی و اختلالات خواب همراه است.)، سردردهای میگرنی و درد زونا با حجامت بهبود خواهد یافت. در مورد بیماری­‌های مرتبط با متابولیسم، حجامت منجر به بهبود وضعیت چربی­‌های خون به صورت افزایش کلسترول HDL (کلسترول خوب - محافظت کننده در برابر خطر آترواسکلروز یا تصلب شرایین) و کاهش کلسترول LDL (کلسترول بد - افزایش خطر آترواسکلروز یا تصلب شرایین) می­‌شود. به علاوه، کاهش فشار خون به دنبال حجامت نیز گزارش شده است. اگرچه، در رابطه با کاهش قند خون به دنبال حجامت در بیماران مبتلا به دیابت شواهد کافی‌­ای وجود ندارد؛ اما با در نظر گرفتن تاثیر مثبت حجامت بر چربی و فشار خون مورد انتظار است بیماران مبتلا به دیابت از حجامت سود ببرند. همچنین، به دنبال حجامت، عملکرد ریه­‌ها بهبود یافته و وضعیت مطلوب قلبی افزایش خواهد یافت.

آیا حجامت عوارضی هم دارد؟ هنگام حجامت باید نگران چه مواردی باشیم؟

باید در نظر داشت حجامت مانند هر اقدام درمانی دیگری در طب بدون عارضه نبوده و عوارض بسیار نادری مانند کم خونی فقر آهن، کم خونی مزمن، عوارض پوستی و عفونی محل انجام حجامت رؤیت شده که نگران کننده نبوده و قابل درمان و پیشگیری می­‌باشد. لازم به ذکر است، عدم استفاده از وسایل یکبار مصرف برای هر شخص و عدم ایجاد محیط استریل برای انجام حجامت با افزایش خطر انتقال بیماری­‌های واگیر مانند عفونت‌­های هرپسی و هپاتیت همراه است؛ که با انجام حجامت در یک مرکز مطمئن، مجهز و شناخته شده به آسانی قابل پیشگیری است.

فصد خون چیست و چگونه انجام می­ شود؟

در فصد خون، بنا به شرایط رگی از یک ناحیه بدن انتخاب شده و کاملا شکافته می‌شود تا خون از عمق بدن به مقدار مورد نظر جریان یابد و خارج شود. امروزه، فصد خون در شرایط استریل، با ایجاد شکاف کوچک سطحی و چند میلی­متری در سیاهرگ‌­ها انجام می‌­شود. به دنبال بی­حسی ناحیه مربوطه، فصد خون بدون درد یا با درد اندک قابل انجام است. باید در نظر داشت در مقایسه با حجامت، حجم خون خارج شده از فرد در فصد خون بیشتر است. شایع­‌ترین محل انجام فصد اندام فوقانی و تحتانی، گردن، پیشانی، بینی، پشت گوش و زیر زبان می‌­باشد.

فواید فصد خون چیست؟

از فصد خون در جهت بهبود شرایطی مانند درد پا، نقرس، سردردهای میگرنی، واریس، بیماری­‌های ریوی، ناتوانی جنسی در مردان و اختلالات قاعدگی در زنان استفاده می­‌شود. همچنین، فصد منجر به کاهش سطح کلسترول خون و کنترل بهتر فشار خون خواهد شد. از طرف دیگر، فصد خون با خارج کردن حجمی از خون بدن، تولید گلبول­‌های قرمز خون را تحریک می­‌کند. در بیماران مبتلا به هموکروماتوز (بیماری مادرزادی با افزایش جذب و ذخیره‌­ی آهن در بدن) فصد باعث ایجاد تعادل در آهن بدن شده و از عوارض حاصل از بیماری، جلوگیری می‌­کند. همچنین، در بیماران مبتلا به پلی­سایتمی که تعداد گلبول­‌های قرمز بسیار افزایش یافته است، فصد با خروج خون منجر به کاهش شدت بیماری می­‌شود.

آیا فصد خون عوارض دارد؟

با در نظر داشتن شرایط انجام فصد و حجم خونی که در مقایسه با حجامت از بدن خارج می­‌شود، ممکن است فصد با ضعف و بی­حالی بدن و بی­‌اشته‌ایی همراه باشد و ارگان‌های اصلی بدن، مانند کلیه­‌ها و قلب را در معرض خطر قرار دهد. از این رو، فصد خون در کودکان و افراد سالخورده تا حد امکان انجام نمی‌­شود. موارد اندکی از عفونت و آسیب محل فصد مشاهده شده که به راحتی قابل پیشگیری و درمان است. همانند شرایط انجام حجامت، استریل بودن و استفاده از لوازم یکبار مصرف از اصول اصلی انجام فصد خون و شرط لازم برای پیشگیری از انتقال بیماری‌های واگیر می‌­باشد.

مقایسه حجامت و فصد خون

حال که به طور کامل با فرآیند هر دو روش درمانی آشنا شده‌­ایم، به مقایسه این دو روش با یکدیگر می­پردازیم: در حجامت خون مویرگی خارج شده و حجم آن کم است؛ لذا معمولا منجر به ضعف و بی­حالی بیمار نمی­‌شود. در مقابل در فصد، خون سیاهرگی و با حجم بیشتری خارج می­‌شود؛ در نتیجه ممکن است ضعف و بی­حالی ایجاد کند. خون خارج شده در حجامت سطحی و رقیق­ است، در حالی که خون فصد، عمقی‌تر، غلیظ‌­تر و کثیف­‌تر می‌­باشد. بنا به موضعی بودن حجامت، تنها پاکسازی یک عضو انجام می­‌شود و نواحی پیرامونی پوست پوشش داده می‌­شوند؛ اما در فصد خون از اعماق بدن خارج شده و پاکسازی بدن و تمام اعضا صورت می­‌گیرد. حجامت در تمام سنین و تقریبا تمام ماه­‌های سال قابل انجام است. با توجه به حجم کم خون خارج شده در حجامت بر خلاف فصد، در کودکان و افراد سالخورده نیز قابل انجام است.